شهرستان چایپاره در یک نگاه جغرافیایی

به گزارش پایگاه خبری «چایپاره به‌روز»، این شهرستان از جهت شمال به شهرستان شوط، شمال شرق به شهرستان پلدشت، شرق و جنوب به شهرستان خوی و غرب به شهرستان چالدران محدود می‌شود بر اساس تقسیمات کشوری، شهرستان چایپاره دارای دو بخش به نامهای مرکزی و حاجیلار و چهار دهستان به نام‌های حاجیلار شمالی و جنوبی، چورس و بسطام است.

از نظر توپوگرافی منطقه‌ای، شهرستان چایپاره از دو چهره طبیعی کوهستان (در جهات جنوبی، شرقی و غربی و دشت (در مرکز شهرستان) تشکیل شده است. سلسله کوههای موسوم به کوه کمر و سفر داغی جهت جنوبی و جنوب غربی شهرستان را در بر گرفتند. رودخانه موسوم به آغ چای که از سلسله کوههای مرزی ایران و ترکیه سرچشمه می‌گیرد، از جهت غرب وارد شهرستان شده و پس از عبور از میان‌دشت قره ضیاءالدین و مشروب ساختن زمین‌ها و باغات کشاورزی مرکز شهرستان در جهت شرق و پس از طی مسافتی به رودخانه ارس می‌پیوندد.

آب‌وهوای این شهرستان در فصول بهار و تابستان معتدل و در فصل‌های پاییز و زمستان سرد، همراه با ریزش باران و برف است.

منابع آب شهرستان، شامل رودخانه‌های فصلی، چشمه‌های آب، چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و رودخانه آغ چای است.

جمعیت شهرستان چایپاره بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ شامل ۴۷۲۹۲ نفر است که از این تعداد ۲۶۷۶۷ نفر در شهر و ۲۰۵۲۵ نفر در روستاها سکونت دارند. در حوزه چگونگی توزیع جمعیت در سطح بخش‌ها، تعداد ۸۳۶۰ نفر در بخش حاجیلار و ۳۸۹۳۲ نفر در بخش مرکزی شهرستان سکونت دارند.

ترکیب جمعیتی شهرستان شامل ترک و کرد است که از گذشته‌های دور در کنار هم زندگی می‌کنند. وجه تسمیه «چایپاره» در زمینه وجه تسمیه چایپاره، دو دیدگاه وجود دارد: دسته اول، معتقد هستند که نام اصلی چایپاره همان چهار پاره است و آن به دلیل این است که در قدیم این منطقه از چهار بخش تشکیل شده بود. گروه دیگر، اعتقاد دارند که چایپاره به معنی پاره و بخشی از رود است که این نظریه به دلیل عبور رودخانه آغ چای از وسط این شهرستان مصطلح شده است. وجه تسمیه «قره ضیاءالدین» این واژه از دو بخش تشکیل شده است: یک بخش آن «قَره» که در اصل «قُرا» بوده و معنای لغوی «قُراء» یعنی روستاها است که این کلمه باگذشت زمان و به جهت سهولت تلفظ به قَره تبدیل شده است. بخش دوم آن «ضیاءالدین» که به نظر می‌رسد، این کلمه نام شخصی بوده است که در زمان قدیم صاحب این روستاها بوده است. از طرف دیگر، در متون تاریخی نامی از «قره ضیاءالدین» برده نشده است و تنها در دوره قاجاریه است که مکرر به این نام پرداخته شده است. به نظر می‌رسد، «ضیاءالدین» همان «ضیاءالدین» نوزدهمین پسر نایب‌السلطنه عباس میرزا است که در دوره پادشاهی برادرش محمدشاه نزدیک به ده بار حکمران منطقه خوی و چایپاره شده است.

شهر قره ضیاءالدین از سابقه تاریخی بالایی همانند روستاهای اطراف خود برخوردار نیست. نام این شهر در اواخر دوره صفویه و در دفاتر ثبتی دولت عثمانی به‌عنوان یکی از ۳۶ روستای تحت تسلط چورس نام‌برده‌شده است (باقری بسطامی، ۱۳۷۷) در سفرنامه مظفرالدین‌شاه قاجار به خوی نیز از قره ضیاءالدین به‌عنوان روستا و ده نام‌برده‌شده است (فرمانیان، ۱۳۴۲، ۱۴) از طرف دیگر، واژه قراء به معنی بزرگ نیز هست و احتمالاً معنی قره ضیاءالدین به معنی ضیاءالدین بزرگ نیز می‌توانسته مورداستفاده قرار گیرد. بخش مرکزی همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، شهرستان چایپاره از دو بخش مرکزی و حاجیلار تشکیل شده است.

بخش مرکزی با مساحتی در حدود ۶۲۷ کیلومترمربع، بخش‌هایی از جنوب و غرب شهرستان چایپاره را احاطه کرده است. در این بخش، تعداد ۳۸۹۳۲ نفر در ۴۹ روستا زندگی می‌کنند. از روستاهای مهم بخش مرکزی می‌توان به روستاهای چورس و بسطام اشاره کرده که جزو روستاهای هدف گردشگری استان هستند.

بخش حاجیلار دومین بخش شهرستان چایپاره، بخش حاجیلار است. این بخش، قسمت‌هایی از شمال و غرب شهرستان را پوشش داده و دارای وسعتی در حدود ۳۱۳ کیلومترمربع است.

در این شهرستان تعداد ۲۶ روستا قرار دارند. جمعیت بخش حاجیلار ۸۳۶۰ نفر است. بخش حاجیلار به دلیل قرارگرفتن قسمت‌هایی از منطقه حفاظت شده مراکان در داخل آن از اهمیت زیست‌محیطی بالایی در استان برخوردار است.